Veilig verbonden maakt sterk

Een nieuwe kijk op relatietherapie

CORINA SCHIPAANBOORD – Ruzie is een poging om de verbinding weer te herstellen. Juist daarom is het belangrijk om te kijken naar de emotie eronder, vindt contextueel- en relatietherapeut Petra van Bodegraven (52). “Als je op die diepere laag in contact komt, is er vaak een breekmoment. Je begrijpt waarom de ander zo reageert en dat zet alles in een heel ander perspectief.” Dat wordt gedaan bij Emotionally Focused Therapy (EFT). “Een prachtige methodiek om mee te werken”, aldus Petra.

Niet het hebben van problemen, maar de wijze waarop je ermee omgaat, is bij EFT de kern van de relatieproblematiek. Juist dat aspect spreekt Petra zo aan in deze vorm van therapie. “Je focust op de emoties. EFT heeft als uitgangspunt dat gehechtheidsemoties leidend zijn, zoals verbondenheid en liefde. De manier waarop je je als kind in het gezin van herkomst leert hechten, neem je mee in andere relaties. Het wordt de bril waardoor je de rest van je leven naar de wereld om je heen kijkt. Wat je als kind miste in de hechting, daar verlang je juist naar bij je partner.”

Hechtingsgeschiedenis
De hechtingsgeschiedenis in kaart brengen, is daarom de eerste stap die Petra onderneemt met een stel dat bij haar komt. “Dat is een belangrijke fase die ik met de partners afzonderlijk doorloop. Er kan van alles gespeeld hebben, bijvoorbeeld een langdurige opname van vader of moeder tijdens de kindertijd. Er wordt dan geleerd dat de ouder er niet altijd kon zijn. Op grond van het verleden verwacht iemand dan in de partnerrelatie waarschijnlijk dat de ander er veel voor hem of haar is, terwijl de ander niet altijd in staat is om dat te geven en voor hem of haar te zorgen. De ander is dan de vrijheid kwijt en kan zich daar flink door beperkt voelen. Dat roept misschien irritaties op of kan het gevoel geven overvraagd te worden. Een andere optie is dat er thuis nooit over gevoelens gesproken werd. Iemand is gewend om altijd door te gaan en te blijven lachen. Het kan ook zo zijn dat er geleerd werd om niet te veel aan iemand te binden. Daardoor wordt er misschien altijd een zekere afstand gehouden om het veilig te houden. Zelfs ogenschijnlijk ‘kleine factoren’ kunnen een rol spelen. Misschien was vader vroeger vaak van huis en moeder altijd thuis, waardoor er een betere band is met moeder. Zoiets vormt je ook op het gebied van hechting. Daarom is het zo belangrijk dat je inzicht krijgt in je eigen geschiedenis en hechtingspatronen. Het gaat niet om het opsporen van wat er mis is gegaan in de opvoeding en/of bij de ouders, maar om hoe je leerde hechten.”

Er zijn nog veel meer voorbeelden te noemen. Petra kiest nog een belangrijke uit. “Als iemand te maken heeft met ontrouw in het huwelijk van ouders of in de eigen relatie, heeft dat veel invloed op de manier waarop iemand partner is. In EFT wordt dan gesproken van een hechtingstrauma. Zeker als het in de eigen relatie speelt, is het heel belangrijk om hulp te zoeken en samen herstel te zoeken.”

Breekmoment Mensen maken vaak op dezelfde manier ruzie en dat kan heel frustrerend zijn. Zelfs al werken ze er hard aan, dan is de kans nog groot dat ze steeds in hetzelfde patroon vallen. “Daarom is het belangrijk om te ontdekken welke emotie er onder bepaald gedrag zit. Als we iets laten zien in ons gedrag, bijvoorbeeld boosheid, zit daar altijd een laag van emotie onder. Het is de kunst om op die laag in contact te komen. Inzicht in de hechtingsgeschiedenis is daarvoor een belangrijke stap. Opeens gaan mensen inzien waarom ze altijd op dezelfde manier ruzie maken. Er komt ook begrip voor elkaar. ‘Oh, dáárom doe je zo!’ hoor ik dan vaak”, glimlacht Petra. ”We noemen dat het breekmoment.”

Na dat breekmoment gaan partners samen op zoek naar pijnpunten in hun relatie en kijken daar samen op terug. “Ze denken na over een voorval en proberen te benoemen wat er precies gebeurde. Daarna zoeken we samen naar de emotie die eronder zit. De vraag is dan: wat gebeurt er met jou als hij of zij dit tegen jou zegt? Deze vraag wordt aan beiden gesteld. Zo krijgen ze zicht op de pijn en gekwetstheid van de partner”, vertelt de therapeute. “Als ze horen waar een reactie uit voortkomt, gaat de liefde vaak weer stromen. Een partner ontdekt misschien wel dat het niets met hem of haar te maken heeft, maar dat het iets raakt in het hart van de ander. Er treedt dan vaak verzachting op.”

Veilig
Petra noemt een voorbeeld om haar verhaal extra duidelijk te maken. “Er was een vrouw die vroeger ontzettend gepest werd. In haar huwelijk voelde ze zich steeds gekrenkt als haar man het niet opmerkte als ze naar de kapper was geweest of nieuwe kleding had. Ze verweet hem dat hij het nooit zag, terwijl hij wist dat ze het nodig heeft. De man was uit zijn verleden gewend om weg te lopen voor moeilijke situaties. Als zij ging roepen, kreeg hij de boodschap dat hij het nooit goed kon doen. Hij voelde zich weer falen en trok zich terug. Dat kon dagen duren. Zij werd ondertussen steeds verdrietiger en voelde zich hoe langer hoe eenzamer. Ze volgden EFT en inmiddels begrijpt hij waarom zij het nodig heeft om gezien te worden en waarom het haar zeer doet als hij het niet ziet. Zij leerde om het eerlijk aan te geven als ze graag een complimentje wil. Hij leerde om het te benoemen als hij het gevoel heeft dat hij niets goed kan doen. Zo kwamen ze in contact op die diepere laag en werd het veilig.”

Gezamenlijke vijand
Na de fase van samen terugkijken naar pijnpunten, volgt een ander belangrijk onderdeel van EFT, namelijk het thema vergeving. “Het is heel belangrijk om de verantwoordelijkheid te nemen voor wat ze elkaar aandeden”, benadrukt Petra. “Ten slotte moet een stel aan de slag om ook de kleine restjes die zich aandienen te doorbreken. Het oude patroon van kwetsen, ruziën en vastzitten in onmacht kan zo weer boven komen. Geliefden moeten gaan voelen en ervaren hoe ze daar uit kunnen stappen. Hiervoor moeten ze alert zijn en oefenen om de cirkel te doorbreken. Als het weer misgaat, is het goed om het meteen stil te leggen en af te vragen wat er precies gebeurt. Waar komen de reacties vandaan? Zo leren ze om door het gedrag heen naar elkaar te vragen en contact te maken met de laag eronder. Je zou dat oude patroon kunnen zien als een gezamenlijke vijand tegen wie ze samen gaan knokken.”

Petra vertelt bevlogen verder. “Als partners dan gaan voelen en ervaren hoe ze uit zo’n patroon kunnen stappen, gaat de liefde weer stromen. Dat werkt enorm motiverend voor een relatie. Ook op het gebied van seksualiteit en intimiteit kan herstel dan weer plaatsvinden, want ruziemaken en vastzitten in pijn en gekwetstheid heeft altijd gevolgen op het gebied van seksualiteit. Het is mooi als ook dat goed komt”, vindt Petra. “In een huwelijk krijgen twee unieke mensen met een eigen geschiedenis als het ware te maken met een derde persoon: de relatie. Daar moeten ze (opnieuw) zorg voor leren dragen.”

“Zelfs ogenschijnlijk ‘kleine factoren’ kunnen een rol spelen”

– Petra van Bodegraven

Pijler
Niet alleen voor stellen met relatieproblemen, maar eigenlijk voor alle gehuwden, is EFT interessant, volgens Petra. De Amerikaanse dr. Sue Johnson is de ontwikkelaar van EFT en schreef er het boek Houd me vast over. “Dat boek is een aanrader. Het is een laagdrempelig en makkelijk leesbaar boek. Ook als je relatie goed loopt, pik je er absoluut dingen uit op.” EFT heeft geen christelijke achtergrond. Toch zijn er veel christelijke principes in terug te vinden. “Veel ideeën sluiten aan bij zoals God het bedoeld heeft. Zo wordt overspel zeer stellig afgewezen en daarmee ook nieuwe bewegingen zoals Second Love”, zegt Petra. “In de Bijbel staat dat je je ouders moet verlaten en je man of vrouw moet aanhangen. Dat is ook een belangrijke pijler van EFT. Je maakt je los van andere contextverbanden en legt de verantwoordelijkheid in je relatie. Je wordt samen één en bent een hulp tegenover elkaar. Dat geeft veiligheid in de relatie.”