De impact van een relatiebreuk op kinderen
Duizenden kinderen zien jaarlijks hun vader en moeder uit elkaar gaan. Een gebeurtenis die hun jonge leven op losse schroeven zet. Er is echter een manier om veiligheid, vertrouwen en liefde nieuw leven in te blazen. De voorwaarde: dat papa en mama zich gedragen.
De cijfers liegen er niet om. In 2017 kregen 18.178 gezinnen in Nederland te maken met een scheiding, aldus het CBS. Bij 11.259 scheidingen waren twee of meer kinderen betrokken. Zij zagen hun leven drastisch veranderen. Want niet alleen de wereld van de ouders, maar ook die van hun kinderen gaat op de kop, vertelt Marian Leenman. Ze is als maatschappelijk werker bij Stichting Schuilplaats met grote regelmaat betrokken bij gezinnen in scheiding. “Ze krijgen te maken met vragen waar ze nooit bij stil hoefden te staan. Praktische vragen als ‘Waar ga ik wonen?’ ‘Kunnen we nog wel op vakantie?’ ‘Blijf ik mijn vriendjes zien?’ Maar ook diepgaande vragen rondom veiligheid, vertrouwen en liefde.”
Emoties begrijpen
Vanuit haar professie en uit ervaring als gescheiden ouder kent Leenman de impact van een scheiding op zowel kinderen als hun ouders. Samen met advocaat en mediator Anje Slootweg schreef ze daarom het informatie- en verwerkingsboek Leven met scherven. “Het is ontzettend verdrietig als je met een scheiding te maken krijgt. Het maakt echter een groot verschil of je er door de tijd heen bovenuit kunt groeien of erin blijft hangen. Er bestaan in ons land allerlei programma’s die kinderen hulp en steun bieden, maar uiteindelijk gaat het erom dat papa en mama samen goed ouderschap weten vorm te geven.” Slootweg: “Daarbij speelt rouwverwerking een belangrijke rol. Juist de emoties die rond een scheiding vrijkomen, kunnen de ontwikkeling van zowel jezelf als je kinderen enorm in de weg zitten. Emoties die door elk gezinslid op een andere manier (introvert, extravert) en binnen een andere tijdsspanne (al voor de scheiding of soms jaren later) worden beleefd. Verdriet, boosheid, teleurstelling, schuldgevoelens… Het hoort er voor alle gezinsleden bij, maar het is van groot belang voor de kinderen om daar juist als ouders goed mee om te gaan. Daarin moet je ook je ex-partner respecteren, zodat je als ouders ook je kinderen in dit proces kunt bijstaan. Hoe beter ouders vervolgens hun opvoedrelatie weten vorm te geven, hoe beter kinderen uit een scheiding komen. Daar kan geen programma tegenop.”
Daar zit de crux, beaamt Leenman die in haar praktijk zowel geslaagde als mislukte vormen van ouderschap na een scheiding tegenkomt. “Het staat of valt met de vraag of je als ouders in een strijd belandt of er samen redelijk weet uit te komen. Wie strijdt, richt ook al zijn aandacht op die strijd. Dan is het moeilijk om je ook nog bezig te houden met bijvoorbeeld de vraag wat de beste beslissingen zijn voor het welzijn en de ontwikkeling van het kind en om te ontdekken wat het kind zelf graag zou willen. Dat vraagt van ouders dat zij soms over hun eigen pijn en verdriet heenstappen. Dat lukt lang niet iedereen. Daarom is goede hulp rondom een scheiding zo belangrijk.”
“Een scheiding zorgt ervoor dat de basis voor een kind gaat rammelen”
– Marian Leenman
Twee planeten
Slootweg: “Vaak zijn de jaren voorafgaand aan de scheiding een voorteken. Wie al jaren als kat en hond met elkaar leeft, lukt het vrijwel niet om bij de scheiding weer constructief met elkaar te overleggen. Met het gevaar om verkeerd begrepen te worden, zeg ik daarom weleens dat je ook te laat kunt scheiden. En dat levert voor betrokken kinderen een groot gevaar op. Want om zich te kunnen ontwikkelen, willen kinderen van hun vader en moeder kunnen houden. Daarvoor is het belangrijk dat de één de ander accepteert en andersom. Als dat niet zo is, ontstaan er voor kinderen twee planeten. Daarop worden twee verschillende levens geleefd en de overgang van de ene planeet naar de andere roept dan veel weerstand op. Volkomen logisch gedrag dat bij ouders in conflict vaak olie op het vuur gooit, want: ‘Zie je wel, ze vindt het bij jou helemaal niet leuk’. Als mediator en advocaat zie ik het als mijn taak te de-escaleren, zodat het belang van álle gezinsleden voorop komt te staan.”
Ruimte
Gezond ouderschap staat ook bij Marian Leenman voorop. Wie bij haar aanklopt voor hulp, duikt daarom al snel in de nieuwe rol die vader en moeder innemen. “Een scheiding zorgt ervoor dat de basis van veiligheid, vertrouwen en liefde voor een kind gaat rammelen. Sommige kinderen trekken zich daardoor terug uit het contact met hun ouders, om hen niet te belasten. Anderen worden extra lief of fungeren juist als bliksemafleider. Om een kind weer veiligheid en vertrouwen terug te geven, zoek ik samen met de ouders naar antwoorden op vragen als: ‘Wat gebeurt er in het (rouw)proces van een scheiding bij de ouders en hun kinderen?’ ‘Hoe geef je constructief ouderschap vorm?’ ‘Hoe houd je oog voor het belang van het kind?’ Maar ook: ‘Hoe geef je elkaar ruimte?’ De ander pakt het waarschijnlijk anders aan dan jij. Daarbij is het geloof de bron waaruit ik put, die doorweven is met heel mijn hulpverlener-zijn. Afhankelijk van de ruimte die mijn gesprekspartner eraan wil geven, praten we er ook samen over door.”
“Hoe beter ouders hun opvoedrelatie weten vorm te geven, hoe beter kinderen uit een scheiding komen”
– Anje Slootweg
Anje Slootweg vertaalt het antwoord op alle ouderschapsvragen in een concreet ouderschapsplan waarin staat wanneer de kinderen bij wie zijn, hoe vakanties worden geregeld, hoe de alimentatie vorm krijgt et cetera. Daarbij probeert ze als christen vooral naast haar cliënten te staan. Als er vertrouwen is, kun je van betekenis zijn. Dat is ook iets wat ze ook ouders in scheiding adviseert. “Geef elkaar ruimte. Daardoor lukt het om de band als opvoeders op een goede manier te onderhouden.” Die ruimte geldt niet alleen binnen het gezin, maar ook voor familie, vrienden, plaatsen kerkgenoten. “Blijf alsjeblieft objectief. Wie zich in een kamp laat trekken, vergroot het conflict. Met alle gevolgen van dien. Wees er juist voor alle gezinsleden en help hen waar nodig.”
Hernieuwd vertrouwen
Is die hulp er ook voldoende vanuit overheidsperspectief? Slootweg: ,,Mijns inziens doet Nederland wat nodig is in de ondersteuning van kinderen bij een echtscheiding, maar uiteindelijk ligt de bal bij de ouders. Zij moeten zich zó gedragen dat hun kinderen zo goed mogelijk uit de scheiding komen. De Bijbel leert ons dat het leven niet om onszelf draait. God vraagt ons om verantwoordelijkheid te nemen voor de kinderen die Hij ons heeft toevertrouwd.” Leenman: “Wie dat lukt, geeft zijn of haar kinderen gelegenheid te rouwen om het gezin dat is stukgegaan. Ook komt er ruimte om de draad weer op te pakken en veiligheid, vertrouwen en liefde te hervinden in de nieuwe situatie.”
Zorgen voor elkaar
Als kinderen hulp nodig hebben kunnen ouders terecht bij de huisarts. Die verwijst door voor passende zorg. Kijk ook op prolife.nl/zorgenvoorelkaar